ความรู้สึกไร้ค่ามักไม่ได้เกิดจากความล้มเหลวส่วนตัว แต่เกิดจากปัจจัยทางจิตวิทยาและสังคม 6 ประการ ได้แก่ 1. Toxic Productivity (เสพติดการทำงาน) 2. Imposter Syndrome (คิดว่าตัวเองไม่เก่งจริง) 3. Past Trauma (บาดแผลในอดีต) 4. Depression (ภาวะซึมเศร้า) 5. Economic Inequality (ความเหลื่อมล้ำ) และ 6. Social Rejection (การถูกปฏิเสธทางสังคม)
ทำไมต้องเป็นเรา ? สาเหตุ ความรู้สึกไร้ค่า
เมื่อคุณได้เห็นเพื่อนเลื่อนตำแหน่ง เห็นเพื่อนได้ไปเที่ยวญี่ปุ่น เห็นเพื่อนบางคนเพิ่งซื้อบ้านหลังใหม่ และ เห็นบางคนถอยรถคันใหม่ จากฟีดในโซเชียล แล้วคำถามก็ดังในหัวคุณว่า แล้วเราล่ะ ? เรากำลังทำอะไรอยู่ตรงนี้ ?
แล้วคุณก็รู้สึกได้ว่า ตัวคุณเล็กลงเรื่อย ๆ จนอยากจะหายตัวไปจากโลกนี้ ซึ่งไม่ใช่เพราะว่าคุณรู้สึกอิจฉาเพื่อนหรอกนะครับ แต่เพราะคุณกำลังรู้สึกไร้ค่าเมื่อเทียบกับการใช้ชีวิตของคนอื่น และ คุณกำลังรู้สึกว่าตัวเองกำลังวิ่งตามหลังโลกทั้งใบอยู่ต่างหาก
คุณฟังผมนะครับ ... การที่คุณรู้สึกแบบนั้น มันไม่ใช่เพราะว่า ตัวคุณนั้น กระจอก หรือ ไม่อดทน อย่างที่เสียงในหัวคุณมันด่าตัวเอง แต่เพราะว่าคุณกำลังตกอยู่ใน เกม ที่ถูกออกแบบมาให้คุณแพ้ตั้งแต่เริ่มต้นต่างหากครับ
มันเป็น กับดัก ของสมองและสังคม ที่ทำให้เราโทษตัวเองเวลาที่รู้สึกไร้ค่า หรือ รู้สึกด้อยกว่า เมื่อเทียบกับคนอื่นครับ และความจริงคือ ความรู้สึกไม่มีค่าของคุณ มันมีรากเหง้าที่ลึกกว่านั้น ลองมาดูความจริงที่คุณอาจไม่เคยรู้ และสังคมก็ไม่เคยบอกคุณครับ
1. กับดัก คนเก่งต้องไม่พัก (Toxic Productivity)
สังคมทั่วโลกมักเชิดชูคนทำงานหนักแบบถวายหัว ใครกลับบ้านตรงเวลาก็ถูกมองว่าไม่ทุ่มเท ใครลาพักร้อนก็ถูกมองว่าเอาเปรียบ
ข้อมูลจาก Thairath Plus ชี้ให้เห็นว่า วัฒนธรรมการทำงานที่เป็นพิษ (Toxic Workplace) คือ ตัวการสำคัญที่ทำให้เรารู้สึกผิดเวลาพักผ่อน จนสมองตีความว่า การพัก = ความล้มเหลว ทั้งที่จริงๆ แล้ว มนุษย์ไม่ใช่เครื่องจักร เราต้องการการชาร์จแบตเพื่อรักษาสุขภาพจิต
งานวิจัยทางวิชาการ เช่น จาก Harvard Business Review และ Harvard Health ยืนยันว่า Toxic Productivity ส่งผลกระทบต่อสุขภาพจิต เช่น เพิ่มความเครียดเรื้อรัง นำไปสู่ ภาวะหมดไฟ (Burnout) และ ภาวะซึมเศร้า เพราะผูกมูลค่าตัวเองกับผลผลิต ทำให้ละเลยความสมดุลชีวิตและสุขภาพจิตในระยะยาว
นอกจากนี้ รายงานจาก American Psychological Association (APA) ยังชี้ว่า พฤติกรรมในที่ทำงานที่เป็นพิษสัมพันธ์กับอาการหมดไฟและปัญหาสุขภาพจิตอื่นๆ ซึ่งส่งผลลดประสิทธิภาพการทำงานลงอย่างมีนัยสำคัญ
@tptkorn (tn kita) โพสต์เมื่อ 16 ธันวาคม 2025
พยายามเคลียร์อัลกอพวกนี้อยู่ ที่สุดของ toxic productivity ไม่มีอะไรนอกจากทำให้คนเป็นแค่ทรัพยากรในองค์กรบางทีแค่ขยันมันไม่พอจะสำเร็จ แต่พวก rich nepo บอกแค่ขยันก็สำเร็จได้ แต่ก็ไม่ได้เริ่มจากศูนย์จริงงี้ ดูโพสต์เต็ม
กับดักคนเก่ง ไม่ได้มีแค่ในที่ทำงาน มันเกิดขึ้นได้ในหลายบริบท เช่น ในสถานศึกษา ที่นักเรียนถูกกดดันให้เรียนหนักจนสูญเสีย ความสุข หรือ ในชีวิตส่วนตัว เช่น พ่อแม่ที่รู้สึกผิด ถ้าพักจากหน้าที่ครอบครัว
ตามงานวิจัยจาก Nature ที่ศึกษาวัฒนธรรมการทำงานและการเรียนที่เป็นพิษ และนำไปสู่ความเครียดเรื้อรังในกลุ่มนักศึกษา โดย Idaho Ed News ได้มีรายงานว่า นักศึกษา 97% มีอัตราภาวะซึมเศร้าสูงจากแรงกดดันทางวิชาการ
ส่วนกรมสุขภาพจิตไทย ได้ทำการศึกษาพบว่า นักศึกษาไทย 40% มีความเครียดบ่อยครั้ง และ 30% รู้สึกเศร้า ซึ่งเชื่อมโยงกับแรงกดดันจากการเรียน
สำหรับในชีวิตส่วนตัวก็มีเช่นกัน เช่น พ่อแม่ที่รู้สึกผิด เมื่อเลือกที่จะปล่อยชีวิตตัวเองเพื่อการพักผ่อน ตามบทความจาก Decode ที่อธิบายว่า พฤติกรรมพ่อแม่ที่ Toxic จะมีการกดดันตัวเองและลูกให้ทั้งชีวิตต้องสร้างชีวิตให้เป็นคนเก่ง คนสำเร็จอยู่ตลอดเวลา และความเป็นพิษเหล่านี้ นำไปสู่ปัญหาสุขภาพจิตในครอบครัว
@CardLaguz_ โพสต์เมื่อ 6 กรกฎาคม 2019
คือคณะเราเป็นซึมเศร้ากันเยอะมาก บางคนดรอป บางคนออกเพราะไม่ไหว ต่อให้หาจิตแพทย์กินยาแต่ต้องมาเจออาจารย์ toxic อาทิตย์ละห้าวัน รักษาให้ตายก็ไม่ไหวอ่ะเอาจริง แต่ถึงอย่างนั้นบรรดาอาจารย์ก็ยังไม่ปรับปรุงปาก แล้วมาบ่นว่าเด็กเดี๋ยวนี้อ่อนแอบ้าง ไม่อดทนบ้าง ดูโพสต์เต็ม
@t_047bkk โพสต์เมื่อ 17 พฤศจิกายน 2025
สวัสดีครับ ตูนครับ ช่วงที่ผ่านมาตูนรู้สึกเหนื่อยมากเลยฮะ เหนื่อยกายไม่เท่าไร แต่เหนื่อยในใจนี่หนักเลย เหมือนชีวิตเริ่มส่งสัญญาณไม่ค่อยดี เราดิ่งดาวน์ เริ่มจม จู่ๆขับรถก็ร้องไห้บ่อยๆ ไม่อยากทำอะไรแล้วคิดว่าตัวเอง Burn out ตัดพ้อระบายกับใครก็ไม่ดีขึ้น... ดูโพสต์เต็ม
@Blackfluffyy โพสต์เมื่อ 22 ธันวาคม 2025
ตอนยังมีกิจการที่บ้านอยู่ เห็นพ่อแม่ปวดหัวกับคนงานทุกวัน ทำงานเช้ายันดึก 4-5 ทุ่มตลอดแทบไม่ได้พัก ตอนเด็กคิดแบบเป็นเจ้าของมันต้องสบายป่ะ ทำไมมันเหนื่อยกว่าขนาดนี้ ลูกน้องทำงาน 8 ชม.กลับบ้านรอรับเงินเดือนไม่สบายกว่าเหรอ ความทะเยอะทะยาน = 0 เมื่อเห็นพ่อแม่ช่วงนั้น ดูโพสต์เต็ม
2. อาการ เรามันตัวปลอม (Imposter Syndrome)
คุณเคยทำอะไรสำเร็จแล้ว แต่ไม่กล้าภูมิใจ หรือ ไม่กล้าอวดออกไปไหมครับ ? เพราะคิดว่า ความสำเร็จนั้น มัน ฟลุค หรือ ใคร ๆ ก็ทำได้แหละ นี่ คือ อาการทางจิตวิทยาที่เรียกว่า Imposter Syndrome ซึ่ง บทความจาก Chula และ FWD ระบุว่า มันทำให้เรามองข้ามความสำเร็จของตัวเองไป แต่กลับมาโฟกัสแต่จุดที่เรายังทำไม่ได้ จนนำไปสู่ความรู้สึกโดดเดี่ยว เพราะกลัวว่า ถ้าคนอื่นรู้ความจริงว่า เรายังมีอะไรที่ทำไม่สำเร็จซ่อนอยู่ เขาจะผิดหวังในตัวเรา
นอกจากนี้ จาก The Standard และ The Momentum ยังอธิบายว่า อาการนี้มักเกิดจากการเปรียบเทียบตัวเองกับคนอื่น ทำให้รู้สึกว่าตัวเองไม่เก่งพอ แม้จะประสบความสำเร็จจริง และอาจนำไปสู่ความเครียดเรื้อรัง
@OlkkaW (Olkka Wickii : . ) โพสต์เมื่อ 19 ธันวาคม 2025
เอาจริงช่วงนี้ imposter syndrome กลับมาอีกแล้ว doubt ตัวเองมาก รู้สึกว่าเราไม่เก่งอะไรสักอย่าง สิ่งที่ทำก็ทำออกมาได้ไม่ดี เฟลนะ เครียดมากด้วย แต่ฮึบขึ้นมาได้ว่า แกไม่กากเว้ย แกผ่านดีลอ.มาได้ ถ้าแกกาก อ.จะโอเคให้แกแปลทำไม จบนะ imposter syndrome เพื่อนรัก เราเลิกคบกันได้ยัง ดูโพสต์เต็ม
@Naaaaa_tttt (น้องเบว) โพสต์เมื่อ 19 ธันวาคม 2025
ไม่เคยคิดเรื่องนี้เลย หรือจริง ๆ ที่เราเหมือนworkaholic เพราะความจริงเรามีimposter syndromeวะ ทำยังไงก็รู้สึกว่าตัวเองไม่พอ ทุกวันนี้ยังถามตัวเองอยู่เลยว่ามีดีอะไรบ้างเพราะไม่รู้สึกว่าตัวเองมีดีอะไรซักกะอย่าง เอ๋ง ดูโพสต์เต็ม
3. บาดแผลจากอดีต (Past Trauma) และรูปแบบการผูกพันที่ไม่มั่นคง (Insecure Attachment)
บางครั้งความรู้สึกอยากหนีหน้าผู้คน ไม่ได้เกิดขึ้นจากสาเหตุในปัจจุบัน แต่เกิดจากแผลเก่าในหัวใจที่ยังไม่เคยหายสนิทเลย ทฤษฎีจิตสังคมของ Erik Erikson อธิบายว่า ประสบการณ์แย่ ๆ ในอดีต เช่น การถูกหักหลัง การถูกเปรียบเทียบในวัยเด็ก หรือ การถูกบูลลี่ มันส่งผลให้เราสร้างกำแพงขึ้นมาเพื่อปกป้องตัวเอง กลายเป็นการอยากอยู่คนเดียวเพื่อหนีความเจ็บปวดที่อาจเกิดขึ้นซ้ำสอง
นอกจากนี้ รูปแบบการผูกพันที่ไม่มั่นคง จากวัยเด็ก ซึ่งอาจทำให้กลัวความสัมพันธ์และความรู้สึกไม่คู่ควร เชื่อมโยงกับบาดแผลจากอดีต (Past Trauma) ก็ทำให้คุณรู้สึกไร้ค่าและไม่เชื่อใจคนอื่นได้ครับ
ตามงานวิจัยจาก กรมสุขภาพจิต (DMH) ระบุว่า บาดแผลจากอดีตสามารถนำไปสู่ภาวะวิกฤตทางจิตใจที่กระทบอารมณ์และความรู้สึกอย่างรุนแรง ทำให้เกิดการสร้างกำแพงป้องกันตนเองในรูปแบบต่าง ๆ
ส่วนรูปแบบการผูกพันที่ไม่มั่นคง จาก คณะจิตวิทยา จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย อธิบายว่า บุคคลที่มีรูปแบบนี้มักใช้กลยุทธ์ทางอารมณ์เพื่อบรรเทาความตึงเครียดภายในจิตใจมากกว่าการแก้ปัญหา ซึ่งเชื่อมโยงกับบาดแผลในวัยเด็กและนำไปสู่ความรู้สึกไม่มั่นคงในความสัมพันธ์
@nowletmespeak (Now Let Me Speak | ใครจุดพลุขอให้บ้านไฟไหม้) โพสต์เมื่อ 09 ธันวาคม 2025 เอาดีๆกุงง จากคนที่เคยเหวี่ยงวีนอารมณ์พุ่ง 0 ถึง 100 ได้ใน 5 วิ จนกุไปฮีลตัวเองแก้ trauma ในอดีต กลายเป็นคนที่ใจเย็นขึ้น ชิลขึ้น นิ่งขึ้นได้ เดี๋ยวนี้กุโคตรไนซ์ เหวี่ยงวีนพอประมาณในเวลาที่จำเป็นเท่านั้น เสือกโดนนินทาว่าแกล้งทำเป็นคนดี!? เอ่าอิดอก อยากให้กุกลับไปขี้วีน 100% หรอ? ดูโพสต์เต็ม
@wshnn_ (𓏲𝄢 𝗦𝗛𝗔𝗡𝗡𝗢𝗡 |) โพสต์เมื่อ 26 พฤศจิกายน 2025 ไม่ชอบตัวเองตอน Insecure/Anxious attachment สุดๆละ แล้วเสือกเป็นบ่อยไง นี่ก็เพิ่งพังกรุงโรมที่สร้างมาเป็นเดือนด้วยพฤติกรรมแย่ๆไป เอาจริงก็อยากเป็นคน Secure นะ แต่แบบ เห้อออออ กูทำไรได้บ้างตอนนี้ ดูโพสต์เต็ม
4. ภาวะซึมเศร้า (Depression) และ ภาวะการสูญเสียความสุข (Anhedonia)
ภาวะซึมเศร้าเป็นสาเหตุหลักที่ทำให้รู้สึกไร้ค่าอย่างต่อเนื่อง โดยมีสาเหตุทางชีวภาพ ได้แก่:
- ความไม่สมดุลของสารสื่อประสาทอย่างเซโรโทนิน
- พันธุกรรม
- ความเจ็บป่วย
- การอักเสบในสมอง ซึ่งทำให้ประสิทธิภาพของสมองในการตอบโต้ต่อความเครียดลดลง
นอกจากนี้สภาวะสูญเสียความสุข Anhedonia ก็ทำให้ความสุขในกิจกรรมที่เคยชอบหายไป ทำให้รู้สึกเฉยชาและไร้จุดหมาย ก็เป็นสาเหตุหนึ่งที่ทำให้เกิดความรู้สึกว่า ตัวคุณเองไร้ค่าครับ
ตามงานวิจัยจาก Chula Digital Collections ระบุว่า อาการซึมเศร้าสามารถเกิดจากปัจจัยทางชีวภาพ ซึ่งส่งผลกระทบต่อผู้ป่วยโรคจิตเภทและนำไปสู่ภาวะสูญเสียความสุขได้
@tootsyreview (TOOTSYREVIEW) โพสต์เมื่อ 18 มีนาคม 2025 ภาวะสิ้นยินดี : Anhedonia ...ความสุขของฉันหายไปจากชีวิตเมื่อไหร่ก็ไม่รู้... ดูโพสต์เต็ม
5. ความไม่เท่าเทียมทางเศรษฐกิจ (Economic Inequality)
สังคมเราวัดคุณค่าของการเกิดมาเป็นคนจากความสำเร็จทางการเงิน ทำให้คนยากจน หรือ ฐานะต่ำรู้สึกไร้ค่า และความยากจนเรื้อรังก็นำไปสู่ความเครียดและซึมเศร้าได้
ตามเอกสารจาก Chiang Mai Health ระบุว่า สถานะทางเศรษฐกิจและสังคมมีความสัมพันธ์ทางบวกกับความโดดเดี่ยว ซึ่งนำไปสู่ภาวะซึมเศร้า
@phr6050 (แงว🦭#อยากพักบ้างจ้า) โพสต์เมื่อ 3 สิงหาคม 2024
ความยากจนทำให้ทางเลือก ที่เป็นไปได้ น้อยลงมาก เช่น อยากย้ายไปอยู่คนเดียว อยากเปลี่ยนงานที่ toxic ไปที่ใหม่งานใหม่ อยากย้ายไปอยู่ที่ที่สภาพแวดล้อมดีกว่าเดิม พวกนี้แทบจะทำไม่ได้เลย เพราะรายได้ต่อเดือนต่ำ เงินเก็บแทบไม่มีหรือแม้แต่ติดลบ ชีวิตมีแต่ความวิตกกังวล สุขภาพจิตเสีย ดูโพสต์เต็ม
6. การถูกปฏิเสธทางสังคม (Social Rejection)
การถูกเลือกปฏิบัติจากการเหยียดเชื้อชาติ หรือ ถูกเมินเพราะว่าเป็นคนที่มีพฤติกรรม มีความคิดที่แตกต่าง ก็ทำให้รู้สึกไร้ค่าและโดดเดี่ยวได้
ตามข้อมูลจาก คณะจิตวิทยา จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ระบุว่า การถูกปฏิเสธจากกลุ่มเป็นการลงโทษทางสังคมที่ทำให้รู้สึกไร้ค่าและโดดเดี่ยว
@KomsakAddams (คมศักดิ์ แอดดัมส์) โพสต์เมื่อ 7 พฤศจิกายน 2025 ในสังคมที่ให้ค่ากับ การมีคนอยู่รอบตัว มากกว่า การอยู่กับตัวเอง หลายครั้งเรามักได้ยินคำตัดสินต่อคนที่อยู่คนเดียวว่า ไม่มีใครคบ แต่แท้จริงแล้ว คนส่วนใหญ่ยังไม่แยกแยะระหว่าง ความโดดเดี่ยว กับ การอยู่ลำพัง อยู่คนเดียว คือการอยู่กับตัวเองโดยสมัครใจ ไม่มีใครคบ คือการถูกตัดขาดโดยไม่ได้เลือก วัฒนธรรมไทยเรายังไม่คุ้นกับ พื้นที่ส่วนตัวเชิงบวก แม้เพดานจะขยับขึ้นบ้างแล้ว แต่รากความคิดเดิมยังฝังอยู่ เราจึงมักตีความทุกความเงียบเป็น ความเศร้า และทุกความโดดเดี่ยวเป็น ความพ่ายแพ้ คำตัดสินว่า ไม่มีใครคบ ไม่ได้สะท้อนตัวคนที่อยู่คนเดียว แต่มันสะท้อนโครงสร้างของความกลัวในสังคม ที่ยังไม่สามารถอยู่ร่วมกับ ความแตกต่าง ได้โดยไม่ตัดสิน ดูโพสต์เต็ม
หยุดเล่นตามเกมที่คนอื่นเขียนกฎ
สิ่งที่โหดร้ายที่สุด เมื่อเวลาที่คุณรู้สึกไร้ค่า ก็คือ คุณมักเอา เบื้องหลังที่พังยับเยิน ของตัวเอง ไปเปรียบเทียบกับ เบื้องหน้า (Highlight Reel) ของคนอื่น ๆ ในโซเชียลมีเดีย คุณได้เห็นแค่ตอนเขาสำเร็จ คุณไม่เห็นตอนเขาร้องไห้ คุณเลยเหมาเอาเองว่า ทำไมมีแค่เราที่ห่วยแตก
คนที่คุณเห็นว่ามีความสุข เขาอาจจะร้องไห้หนักกว่าคุณเมื่อคืนก็ได้ คนที่ดูมั่นใจ เขาอาจกำลังสู้กับ Imposter Syndrome เหมือนกับคุณ และการที่คุณรู้สึกไร้ค่าในตอนนี้ ไม่ได้แปลว่า คุณไม่มีค่าจริง ๆ แต่มันเป็นเพียง สภาวะชั่วคราว ที่สมองกำลังตอบสนองต่อความเครียดเท่านั้น
แล้วสร้างความเมตตาต่อตัวเอง (Empathy) เห็นอกเห็นใจตัวเอง โดยฝึก self-compassion ซึ่งก็คือการปฏิบัติต่อตัวเองด้วยความเมตตา ความเข้าใจ เหมือนเพื่อนสนิท เช่น
- เขียนบันทึกส่งให้ตัวเอง
- ค่อย ๆ ยอมรับความผิดพลาดโดยไม่เข้าข้างตัวเอง แต่ก็ไม่กล่าวโทษตัวเอง
- ฝึก Mindfulness เพื่อสังเกตให้จิตใจได้เห็นความเจ็บปวดเท่าที่ทำได้โดยไม่วิ่งหนีเสียก่อน
ตามข้อมูลจาก คณะจิตวิทยา จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ระบุว่า ความเมตตากรุณาต่อตนเองช่วยให้ตระหนักรู้ถึงประสบการณ์เชิงลบโดยไม่หลีกเลี่ยง และเข้าใจว่ามันเป็นส่วนหนึ่งของความเป็นมนุษย์ ซึ่งลดความรู้สึกโดดเดี่ยวได้
อีกแหล่งจาก กองกิจการนักศึกษา มหาวิทยาลัยมหิดล อธิบายว่า self-compassion ประกอบด้วยองค์ประกอบความใจดีกับตัวเอง การตระหนักถึงความเป็นมนุษย์ร่วมกัน และ mindfulness ซึ่งช่วยให้ปฏิบัติต่อตนเองอย่างอ่อนโยน
@ts_xmas (ต้นคริสมาส) โพสต์เมื่อ 4 มกราคม 2022 เรามักจะถูกให้คิดแบบไม่รู้ตัวว่า สิ่งที่จะทำให้เรารู้สึกผิดน้อยลง คือการโทษตัวเอง self-compassion คือการเห็นอกเห็นใจตัวเอง การให้โอกาสตัวเอง การมี self-compassion จะทำให้เรารับรู้ถึงข้อผิดพลาด ยอมรับ และ move forward ครับบ ดูโพสต์เต็ม
ถ้าคุณไม่ได้รู้สึกไร้ค่า แต่คุณเป็นคนที่มีบุคลิกภาพ Introvert ซึ่งมีบุคลิกชอบความสันโดษ
สิ่งแรกที่คุณต้องทำ คือ คุณต้องเลิกพยายามเป็นคนอื่น ที่ไม่ใช่ตัวคุณ ไม่ต้องทำตัวเป็นคนที่ร่าเริง แอคทีฟสูง พูดเก่ง ใส่ใจคนอื่นแบบเหลือล้น
ถ้าคุณเป็นคนโลกส่วนตัวสูง (Introvert) โดยธรรมชาติ การเป็นคนที่ต้อง Active ตลอดเวลา มันคือการฝืนธรรมชาติของตัวคุณเองอย่างรุนแรง
การที่คุณชอบอยู่เงียบ ๆ ไม่ชอบปาร์ตี้ ไม่ได้แปลว่า คุณมีปัญหาทางจิต แต่มันคือวิธีการที่สมองของคุณใช้จัดการข้อมูลและชาร์จพลังงาน การยอมรับธรรมชาติของตัวเองตรงนี้ จะช่วยลดความกดดันมหาศาลที่คุณแบกไว้ได้ครับ
อย่างไรก็ตาม Introvert ก็สามารถที่จะมีความรู้สึกไร้ค่าได้เช่นกัน ซึ่งอาจมาจากบาดแผลในจิตใจ และ ความเศร้าที่ (Depression) ที่ซ่อนอยู่
ตามข้อมูลจาก iSTRONG ระบุว่า Introvert ไม่ใช่โรคจิตเวช แต่การปฏิสัมพันธ์กับผู้คนจำนวนมากอาจทำให้รู้สึกโดดเดี่ยว และเชื่อมโยงกับ past trauma ได้
อีกแหล่งจาก THE STANDARD อธิบายว่า Trauma เป็นสภาวะจิตใจจากเหตุการณ์รุนแรง ซึ่งอาจทำให้ introvert รู้สึกไร้ค่าและถูกขับออกจากกลุ่มสังคม
@jjkimine (โอโลโตบิ) โพสต์เมื่อ 21 กรกฎาคม 2022 ดูช่องเทพลีลาพูดเรื่อง introvert ที่เค้าบอกว่า ไม่อยากให้ความเงียบของเราเป็นปัญหาของคนอื่น คือโคตรจริงเลย เวลาเรานั่งเงียบในวงแล้วมีคนพยายามบอกคนอื่นว่าคุยกับเราบ้างสิ ชวนเราคุยบ้าง มันแบบกดดันอะ รู้สึกเหมือนคนอื่นต้องมารับผิดชอบเราในวงสนทนา ทั้งที่มันไม่จำเป็นเลย ดูโพสต์เต็ม
ตารางเช็คอาการ: Introvert หรือ รู้สึกไร้ค่า?
| พฤติกรรม | Introvert (บุคลิกภาพ) | Feeling Worthless (สัญญาณอันตราย) |
|---|---|---|
| การอยู่คนเดียว | ชาร์จพลัง มีความสุข | หนีปัญหา รู้สึกโดดเดี่ยว |
| ความมั่นใจ | พอใจในแบบที่ตัวเองเป็น | รู้สึกตัวเองไม่ดีพอ/เป็นภาระ |
วิธีฝึกความเมตตาต่อตัวเองเพื่อจัดการความรู้สึกไร้ค่า
- เขียนบันทึกส่งให้ตัวเองเพื่อแสดงความเข้าใจและกำลังใจต่อตนเอง
- ยอมรับความผิดพลาดโดยไม่เข้าข้างหรือกล่าวโทษตัวเองอย่างรุนแรง
- ฝึก Mindfulness เพื่อสังเกตความเจ็บปวดโดยไม่หลีกหนี และตระหนักว่ามันเป็นส่วนหนึ่งของความเป็นมนุษย์
- เลิกเปรียบเทียบตัวเองกับไฮไลต์ของคนอื่นในโซเชียล โดยมุ่งเน้นที่เบื้องหลังของตนเองอย่างเข้าใจ
- ยอมรับธรรมชาติตัวเอง หากเป็น Introvert ให้ชาร์จพลังด้วยการอยู่คนเดียวโดยไม่ฝืนเป็นคน Active
คำศัพท์สำคัญเกี่ยวกับสาเหตุความรู้สึกไร้ค่า
- Toxic Productivity
- กับดักคนเก่งต้องไม่พัก ซึ่งเป็นวัฒนธรรมการทำงานที่เป็นพิษ ทำให้รู้สึกผิดเวลาพักผ่อนและผูกมูลค่าตัวเองกับผลผลิต
- Imposter Syndrome
- อาการเรามันตัวปลอม ที่ทำให้มองข้ามความสำเร็จและโฟกัสจุดด้อย จนกลัวคนอื่นผิดหวัง
- Past Trauma
- บาดแผลจากอดีต เช่น การถูกหักหลังหรือบูลลี่ ทำให้สร้างกำแพงป้องกันตัวเองและอยากอยู่คนเดียว
- Insecure Attachment
- รูปแบบการผูกพันที่ไม่มั่นคงจากวัยเด็ก ทำให้กลัวความสัมพันธ์และรู้สึกไม่คู่ควร
- Depression
- ภาวะซึมเศร้า จากปัจจัยชีวภาพ เช่น ความไม่สมดุลของเซโรโทนิน ทำให้รู้สึกไร้ค่าอย่างต่อเนื่อง
- Anhedonia
- ภาวะสูญเสียความสุข ในกิจกรรมที่เคยชอบ ทำให้รู้สึกเฉยชาและไร้จุดหมาย
- Economic Inequality
- ความไม่เท่าเทียมทางเศรษฐกิจ ที่วัดคุณค่าจากความสำเร็จทางการเงิน ทำให้คนฐานะต่ำรู้สึกไร้ค่า
- Social Rejection
- การถูกปฏิเสธทางสังคม เช่น การถูกเมินหรือเหยียด ทำให้รู้สึกโดดเดี่ยวและไร้ค่า
- Self-Compassion
- ความเมตตาต่อตัวเอง โดยปฏิบัติอย่างอ่อนโยน เห็นอกเห็นใจความผิดพลาดเหมือนเพื่อนสนิท
- Mindfulness
- การฝึกสังเกตจิตใจและความเจ็บปวดโดยไม่หลีกหนี เพื่อลดความโดดเดี่ยว
- Introvert
- บุคลิกภาพโลกส่วนตัวสูง ที่ชอบชาร์จพลังด้วยความสันโดษ ไม่ใช่ปัญหาจิตใจ แต่ฝืนอาจนำไปสู่ความรู้สึกไร้ค่า
สังคมมักเป็นปัจจัยหลักที่ทำให้คนในยุคปัจจุบันรู้สึกไร้ค่าได้มากครับ เพราะเราอยู่ในยุคที่ผู้คนให้คุณค่ากับความสำเร็จจนกลายเป็นกับดักให้กับชีวิต
เราเห็นยูทูบเบอร์ เห็นอินฟลูเอ็นเซอร์ เห็นคนรอบตัวโพสต์ความสำเร็จและความสุขลงบนโซเชียล อ่านดูแล้วเหมือนการซื้อบ้าน ซื้อรถ การประสบความสำเร็จ การมีชีวิตที่มีความสุขแบบนั้น ... ดูเป็นเรื่องที่ทำได้ง่าย ๆ จัง
แต่ว่าไม่ใช่ทุกคนที่จะทำแบบนั้นได้ และ ไม่ใช่ทุกคนที่มีเป้าหมายตามบรรทัดฐานของสังคมแบบนั้น และ คุณเองก็อาจเป็นหนึ่งในนั้นที่แตกต่างครับ
ดังนั้น หากคุณไม่ได้เป็น Introvert และมีความรู้สึกไร้ค่า ผมก็ได้พาคุณมาพบสาเหตุและที่มาของความรู้สึกว่า ตัวเองไร้ค่า และต้นเหตุของปัญหาแล้วนะครับว่า ไม่ใช่เพราะตัวคุณ ไม่ดีพอ
แต่มันอาจเกิดจากสารเคมีในสมอง ร่วมกับสภาพแวดล้อมในชีวิตที่เป็นพิษ และ อาจยังมีแผลใจที่ยังไม่ได้ทายามาร่วมด้วย ช่วยกันซ้ำเติมคุณ
เมื่อคุณได้รู้แล้วว่า ศัตรู ที่แท้จริงไม่ใช่ตัวคุณเอง แต่เป็นปัจจัยเหล่านี้ ใน EP ต่อไป เราจะดำดิ่งลงไปดู ความเจ็บปวด ที่ซ่อนอยู่ลึกที่สุด ความเจ็บที่คุณไม่กล้าบอกใครแม้แต่คนใกล้ตัว เพื่อที่คุณจะได้เริ่มรักษามันอย่างถูกวิธีครับ
คำถามที่พบบ่อยเกี่ยวกับ สาเหตุความรู้สึกไร้ค่า
Toxic Productivity คือกับดักคนเก่งต้องไม่พัก ซึ่งเป็นวัฒนธรรมการทำงานที่เป็นพิษ ทำให้รู้สึกผิดเวลาพักผ่อนและผูกมูลค่าตัวเองกับผลผลิต ส่งผลให้เกิดความเครียดเรื้อรัง ภาวะหมดไฟ และภาวะซึมเศร้า เพราะมองว่าการพักคือความล้มเหลว มันไม่ได้เกิดแค่ในที่ทำงาน แต่ยังรวมถึงสถานศึกษาและชีวิตส่วนตัว เช่น พ่อแม่ที่รู้สึกผิดเมื่อพักจากหน้าที่ครอบครัว
Imposter Syndrome คืออาการเรามันตัวปลอม ที่ทำให้มองข้ามความสำเร็จและโฟกัสจุดด้อย จนกลัวคนอื่นผิดหวัง ส่งผลให้รู้สึกโดดเดี่ยวและไม่เก่งพอ แม้จะประสบความสำเร็จจริง มักเกิดจากการเปรียบเทียบตัวเองกับคนอื่น นำไปสู่ความเครียดเรื้อรัง
Past Trauma คือบาดแผลจากอดีต เช่น การถูกหักหลังหรือบูลลี่ ทำให้สร้างกำแพงป้องกันตัวเองและอยากอยู่คนเดียวเพื่อหลีกเลี่ยงความเจ็บปวดซ้ำ Insecure Attachment คือรูปแบบการผูกพันที่ไม่มั่นคงจากวัยเด็ก ทำให้กลัวความสัมพันธ์และรู้สึกไม่คู่ควร เชื่อมโยงกับ trauma ส่งผลให้รู้สึกไร้ค่าและไม่เชื่อใจคนอื่น
Depression คือภาวะซึมเศร้า จากปัจจัยชีวภาพ เช่น ความไม่สมดุลของเซโรโทนิน พันธุกรรม หรือการอักเสบในสมอง ทำให้รู้สึกไร้ค่าอย่างต่อเนื่อง Anhedonia คือภาวะสูญเสียความสุขในกิจกรรมที่เคยชอบ ทำให้รู้สึกเฉยชาและไร้จุดหมาย ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของ depression ที่ซ้ำเติมความรู้สึกไร้ค่า
Economic Inequality คือความไม่เท่าเทียมทางเศรษฐกิจ ที่วัดคุณค่าคนจากความสำเร็จทางการเงิน ทำให้คนฐานะต่ำรู้สึกไร้ค่า และความยากจนเรื้อรังนำไปสู่ความเครียดและซึมเศร้า สถานะทางเศรษฐกิจต่ำมีความสัมพันธ์กับความโดดเดี่ยวสูง
Social Rejection คือการถูกปฏิเสธทางสังคม เช่น การถูกเมินหรือเหยียดจากความแตกต่าง ทำให้รู้สึกไร้ค่าและโดดเดี่ยว เป็นรูปแบบลงโทษทางสังคมที่กระทบจิตใจรุนแรง
ตระหนักว่าคุณเห็นเพียงไฮไลต์ของคนอื่น ไม่ใช่เบื้องหลังที่พังยับ สร้างความเมตตาต่อตัวเองด้วย self-compassion เช่น เขียนบันทึกให้กำลังใจตัวเอง ยอมรับผิดพลาดโดยไม่กล่าวโทษ และฝึก mindfulness เพื่อสังเกตความเจ็บปวดโดยไม่หลีกหนี
Self-Compassion คือความเมตตาต่อตัวเอง โดยปฏิบัติอย่างอ่อนโยน เห็นอกเห็นใจความผิดพลาดเหมือนเพื่อนสนิท ฝึกโดยเขียนบันทึกส่งให้ตัวเอง ยอมรับผิดพลาดโดยไม่ตัดสิน และใช้ mindfulness เพื่อสังเกตจิตใจ ซึ่งช่วยลดความโดดเดี่ยวและรู้สึกไร้ค่า
Introvert คือบุคลิกภาพชอบชาร์จพลังด้วยความสันโดษ ไม่ใช่ปัญหาจิตใจ แต่ถ้าฝืนตัวเองให้ active อาจนำไปสู่ความรู้สึกไร้ค่า ความรู้สึกไร้ค่าอาจมาจาก depression หรือ past trauma ที่ซ่อนอยู่ ทำให้รู้สึกโดดเดี่ยวและไม่ดีพอ แตกต่างจาก introvert ที่พอใจกับการอยู่คนเดียว
